Ağız ve diş sağlığı ile ilgili pek çok tedavi yöntemi bulunuyor. Ancak tedavinin başarı sağlamadığı durumlarda diş kaybı meydana gelebiliyor ve devreye ‘protez’ olarak adlandırılan uygulamalar giriyor. Bu işlemin son çare olarak uygulandığını belirtmek gerekir. Karşılaşılan problemlerin ortadan kaldırılması için öncelikle dişi kurtarmaya yönelik tedavi seçenekleri değerlendirilir. Protez Diş tedavisi ile insanlar eksik dişlerinin yerini doldurarak, estetik açıdan sekteye uğrayan ağız ve diş yapısını geri eski haline ve daha iyi bir görünüme kavuşmasına yardımcı olur. Bu sayede insanların yaşam kalitesi artar ve kendine özgüveni yerine gelir. Protez dişler, kişilere özel olarak üretilirken, hastanın ağız yapısına uygun bir şekilde tasarlanır. Bu protezler ağız içine sabitlenerek kullanılacağı gibi ağızdan kolayca çıkarılıp takılabilecek şekilde de tasarlanabilir.
Protez Diş Nasıl Yapılır?
Öncelikle protez diş yapımında genellikle porselen ya da akrilik malzeme kullanıldığını belirtelim. Öncelikle hastanın mutlaka detaylı bir muayeneden geçmesi gerekiyor. Özellikle eskiden dişleri çekilmiş olan hastalarda sivri kemik çıkıntıları, kırık diş kökleri, damaklar ve şayet varsa ağız içerisinde mevcut olan dişler kontrolden geçirilir. Bunun için bazı hastalarda röntgen çekimine de ihtiyaç duyulur. Muayene sonrasında ise ölçü alınması işlemine geçilir.
Alt ve üst çene ölçülerinin alınması protez diş uygulamasında son derece önemlidir. Alt ve üst çenenin birbiri ile ilişkisi de değerlendirilir. Ölçü alınması işlemi sadece tek bir seansta ve kısa sürede tamamlanır. Bu işlem hastada acı ya da ağrıya neden olmaz. Ardından alınan ölçü, modele aktarılır ve protez dişlerin 3 boyutlu bir kopyası hazırlanmış olur.
Dişlerin orta hattı ve gülümseme çizgisi gibi detaylar da göz önünde bulundurularak protez hazırlanır. Bu noktada renk seçimine de dikkat çekmek gerekiyor. Olabildiğince doğal bir görünüm elde edecek diş rengi seçimi yapılır. Basit bir uyum provası yapılır ve hastayı rahatsız edecek herhangi bir durum olmazsa dişlerin takılması sağlanır. Eğer hastayı rahatsız eden bir çıkıntı ya da detay olursa düzeltilir.
Bundan kısa bir süre öncesine kadar protez dişlerin kullanıma hazır hale gelmesi için uzun süre beklemek gerekebiliyordu. Ancak günümüzde bu materyaller çok daha kısa zamanda kullanıma hazır hale geliyor ve hasta protez dişlerine de kısa zamanda kavuşuyor. Diş kaybı durumunda bu işlemden faydalanarak yeniden eski diş fonksiyonlarına kavuşmak mümkündür. Bunun için randevu alabilir ve ilk muayenenin en kısa zamanda yapılmasını sağlayarak ilk adımı atabilirsiniz.
Protez Diş Çeşitleri Nelerdir?
- Sabit Protezler (kron-köprü benzeri yapıştırmalı protezler)
- Hareketli Protezler (total ya da bölümlü protezler)
- İmplant üstü protezler (sabit veya hareketli)
Günümüzde protez diş çeşitleri oldukça geniş bir seçenek yelpazesi sunabiliyor. Hastanın ağız yapısı, beklentileri, mevcut çene yapısı gibi çeşitli unsurlar göz önünde bulundurularak en uygun protez çeşidi belirleniyor ve sonrasında hazırlanma aşamasına geçiliyor. Günümüzde yaygın şekilde kullanılan protez çeşitleri 3 kategori altında değerlendirilir. Bunlar sabit, hareketli ve implant üstü protezlerdir.
Sabit Protez Diş: Adından da anlaşılabileceği gibi sabit protez diş ağız içerisine sabitlenerek kullanılan protez türleridir. Takıp çıkarılabilme özelliği bulunmaz. Sadece tek bir diş eksikliğinde kullanılabildiği gibi birden fazla sayıda diş eksikliği olduğunda da kullanılabilir.
- Tek kronlar (tek dişin kaplanması şeklinde)
- Köprüler (eksik dişlerin yanındaki dişlerle birlikte kaplanması- genelde uygulanan)
- İmplant üstü protezler (çeneye yerleştirilen vida ve protezler)
Hareketli Protez Diş: Halk arasında ‘takma diş’ olarak da adlandırılan hareketli protez diş ise ağızda sabit kalmaz. Kullanım sonrasında düzenli olarak temizlenmesi gereken bu protez dişler, diş kaybına bağlı çiğneme ya da konuşma problemlerinin giderilmesi ve estetik açıdan daha düzgün bir ağız içi görünümünün elde edilmesi amacıyla uygulanır. Hareketli protez dişlerin kendi içerisinde farklı çeşitleri de bulunuyor.
- Total protezler (Hiç diş olmayan ağızlara uygulanmaktadır. İleriki yaşlarda kullanılır)
- Parsiyel protezler (Kısmen dişsiz ağızlara uygulanmaktadır. Kroşe adı verilen, dişlerin üstüne gelen kancalar veya tırnaklar kullanılmaktadır)
- Hasas tutuculu protezler (Yine kısmen dişsiz ağızlara uygulanan kancası olmayan metal destekli protezlerdir)
Total Protezler: Bu protezler ağızda hiç doğal diş kalmadığında uygulanır. Alt ve üst çenede bulunan kemik dokusundan destek alan bu protezler özellikle ilerleyen yaşlarda sıklıkla kullanılan bir uygulamadır.
Parsiyel Protezler: Doğal dişlerin bazılarının mevcut olması durumunda, eksik olan dişlerin yerine kullanılan, takılıp çıkarılabilme özelliği bulunan protezlerdir. Çoğunlukla akrilik malzemeden ya da tek parça dökümden üretilir. Bu protezlerin ana dişlere kroşe tellerle tutunduğunu belirtebiliriz. Günümüzde estetik nedenlerle çok yaygın olarak tercih edilmiyor olsa da halen uygulanan bir protez yöntemi olduğunu söyleyebiliriz.
İmmediat Protezler: Ana dişlerin tümünün çekilmesi gerektiğinde hasta dişsiz kalmak istemeyebiliyor. İşte bu durumda devreye immediat protezler giriyor. Bu protezler dişler çekildiğinde hemen takılıyor. İyileşme tamamlandığında dokular bu protezlere uyumsuz hale geldiğinde ise hastanın sürekli olarak kullanacağı protezler hazırlanıyor.
Diş Üstü Protezler: Ağızda birkaç diş ya da kök olduğunda diş üstü protezler tercih edilebilir. Protezler doğal dişlere ya da diş köklerine oturur. Çok sık tercih edilen bir uygulama olduğunu belirtemeyiz.
İmplant Üstü Protezler:
Bu protez diş çeşitleri hem sabit hem de hareketli olarak hazırlanabiliyor. Hareketli olanlar ağız içerisinde hiç diş olmadığında uygulanan ve total protezlere benzerlik gösteren türüdür. Sabit olanlar ise bir ya da birden fazla dişe uygulanan porselen kronlardır.
- Sabit (bir ya da birden fazla dişe uygulanan porselen kronlar)
- Hareketli (tamamen dişsiz ağızlara uygulanan total benzeri protezler)
Protezlere Alışmak Ne Kadar Zaman Alır?
Yeni protezler ilk birkaç hafta hatta ilk birkaç ay garip veya rahatsız edici gelebilir. Yemek yemek ve konuşmak için protezlere biraz alışmak gerekir. Dolgunluk veya gevşeklik hissi normaldir, yanaklarınızın kasları ve diliniz protezi yerinde tutmayı öğrenecektir. Aşırı tükürük akışı, dilin yeterli boşluk bulamama hissi ve meydana gelen hafif tahrişler ya da ağrı normaldir. Rahatsızlık hissederseniz kontrol için diş hekiminize gidin.
Protez Dişin Temizliği Nasıl Olmalı?
Hareketli protezlerin temizlenmesi bir takım temizleme ajanları ile yapılmaktadır. Su içerisine konan efervesan tablet vasıtasıyla protezler temizlenmektedir. Eğer protez temizleme ajanı mevcut değilse diş fırçası ya da protez fırçası ile protez temizlenebilir. Bunun yanında bölümlü hareketli protezler ağızdan çıkarılıp, ağızdaki mevcut dişler temizlendikten sonra protez temizlenip yerine takılabilir. Ancak total protezlerde hastanın dişleri çıkarıp ağzını çalkalaması kafidir.
Niçin protezlerinizi günlük olarak temizlenmeli?
Aşağıdaki problemlere sebep olabilecek, plak, yiyecek artığı, ve tartar oluşumunu engellemek için günlük temizlik önemlidir:
- Görünüm ve estetik problemler,
- Ağız kokusu
- Protez altındaki dokunun tahriş olması (iritasyonu)
- Ağızda enfeksiyon.
Protez dişler nasıl temiz tutulur?
- Yemeklerden sonra, protezinizi suda yıkayarak yiyecek artıklarını uzaklaştırın.
- Belli öğünlerden sonra, özellikle yatmadan önce, düzenli olarak protezinizi fırçalamalısınız. Bu işlem plak ve leke oluşumunu önler.
- Fırçalama işleminde su ve çeşitli diş macunları veya protez bakım ürünleri kullanılır. Aşındırıcı tozlar kullanılmamalıdır. Yoksa protezin yüzeyi çizilir ve bu yüzeylerde artıklar toplanmaya ve renklenmeye başlar.
- Özel protez fırçaları veya normal diş fırçaları da kullanılabilir.
- Protezin tüm yüzeylerini temizlemeye özen göstermelisiniz.
- Zaman zaman protezinizi, özel protez sıvılarında bekletebilirsiniz. Kimyasal maddeye maruz kalan protezinizi yıkadıktan sonra kullanmanız gerekir.
- Protezin içine işlemiş lekeler ve tartarlar ancak bir dişhekimi tarafından ultrasonik araçlarla temizlenebilir.
- Protezi temiz tutmanın en etkin yolu, günlük fırçalama ile birlikte haftada bir kaç kez de kimyasal sıvılarda bekletmektir.